س: آباد کردن مساجد (که در قرآن اشاره شده) به چه معنایی است؟

«ایکس – شبهه»: هر سخنی، مانند هر فعل یا چیز دیگری، روحی و جسمی، ظاهری و باطنی دارد. اگر جسم از روح گرفته شود، دیگر چیزی تعین نخواهد داشت و اگر روح از جسم گرفته شود، حیاتی در آن نشعه باقی نمی‌ماند. به عنوان مثال وقتی چند جمله‌ای [مانند: دوستت دارم] بگویند،‌ باطن و روح این جمله به تناسب قصد و نیت گوینده‌ها متفاوت می‌شود. مثلاً ممکن است این جمله را به زبان دیگری بیان داشته‌ یا نوشته‌اند و او فقط مترجم است. ممکن است کسی این جمله را در ظاهر نمودن و اذعان به محبت و علاقه‌ی خود بگوید،‌ ممکن است کسی دروغ بگوید، ممکن است کسی برای ریا و فریب بگوید و ... . چنان چه مشهود است، ظاهر جمله همه شکل هم است، اما معانی مقصود آن متغیر می‌گردد.

عمارت یا تعمیر و آبادانی نیز مانند سایر افعال آدمی، از این قاعده مستثنی نیست. یک ساختمان، یک محل و یک پایگاه، چه مسجد باشد و چه قصر و چه پادگان یا فروشگاه، ظاهری دارد و باطنی. ظاهرش همان بنا و تجهیزات آن است و باطنش به هدف، مقصود و چگونگی بهره‌وری بستگی دارد. به همین دلیل اگر یک قصر مجللی مدت‌ها خالی از سکنه باشد، می‌گویند «متروکه» است، اما یک ده کوچک با چند خانه‌ی کاه گلی را می‌گویند آباد است.

مساجد نیز همین‌طور هستند. ظاهری دارند که آن همان بنا و تجهیزات آن است و باطنی دارند که همان نیت از ساختمان و تجهیز و نیز چگونگی فعالیت و بهره‌وری از مسجد است. پس اگر کسی مسجدی بسازد، یا دیوار خراب مسجدی را تعمیر کند و یا مثلاً یک دستگاه تهویه برای آن نصب کند و ...، مسجد را آباد کرده است. اما فقط ظاهر مسجد را آباد کرده است و ارزش کارش نیز بستگی به هدف و نیتش دارد. لذا اگر شخصی مسجدی برای عبادت و فعالیت مسلمین بنا کند، اگر مسلمانان در آن حضور یابند و به اقامه نماز جماعت، دعا، گفتگوی با یک دیگر، تعاون و همدلی و همراهی بپردازند، روح مسجد را آباد کرده‌اند. چنان چه پیامبر اعظم (ص) فرمودند: «جوانان زینت‌های مساجد هستند». پس حضور یک جوان در یک مسجد و در نماز جماعت، زینتی گرانقدرتر و آبادانی زنده‌تر و مؤثرتری برای خود جامعه‌اش است، تا لوستری با هزار شعله.